Als de aarde beeft: kan de grote Ganges-omlegging opnieuw gebeuren?

AmsterdamEen aardbeving die 2.500 jaar geleden plaatsvond, zorgde ervoor dat de Ganges van koers veranderde. Deze tot nu toe onbekende aardbeving leidde tot een nieuwe loop van de rivier in het huidige Bangladesh. Dit gebied is nog steeds kwetsbaar voor grote aardbevingen.

Uit onderzoek gepubliceerd in Nature Communications blijkt een aanzienlijke verandering in de loop van een rivier, bekend als een avulsie. Hoewel wetenschappers veel avulsies hebben waargenomen door verschillende oorzaken, was deze uitzonderlijk groot. Michael Steckler, geofysicus en coauteur, verklaart dat dit de grootste avulsie is die we ooit hebben gezien. De aardbeving heeft mogelijk geleid tot grootschalige overstromingen.

Liz Chamberlain, een assistent-professor, gaf aan dat het eerder onbekend was dat aardbevingen invloed konden hebben op de loop van rivieren in delta's. Dit is van groot belang voor een grote rivier zoals de Ganges. De Ganges is een rivier van 2.575 kilometer die begint in de Himalaya en uitmondt in de Golf van Bengalen. Samen met de rivieren Brahmaputra en Meghna vormt deze het op één na grootste riviersysteem ter wereld qua waterstroom.

De Ganges verandert geleidelijk van koers door de opbouw van sediment, meestal als gevolg van herhaalde overstromingen over jaren of decennia. Een aardbeving kan echter de rivier veel sneller van richting doen veranderen, bijna onmiddellijk.

Hoofdpunten uit het onderzoek:

• Oude hoofdkanaal van de Ganges ontdekt op ongeveer 100 kilometer ten zuiden van Dhaka.
• Dit laaggelegen gebied kampt vaak met overstromingen.
• Onderzoekers vonden seismieten, structuren die door aardbevingen zijn ontstaan.
• Uit chemische analyse bleek dat de avulsie 2.500 jaar geleden plaatsvond.

Lees ook:

Vandaag · 15:23

Nieuw inzicht: dynamiek van persoonlijke en collectieve overtuigingen

Het team van Chamberlain ontdekte seismieten, formaties van ongeveer 30 tot 40 centimeter breed, die door meerdere meters modder snijden. Deze formaties duiden op een plotselinge verandering in het landschap door een aardbeving. Uit verder onderzoek bleek dat het kanaal rond dezelfde tijd als de aardbeving, met een geschatte kracht van 7 of 8, met modder werd gevuld.

Een aardbeving kan ontstaan vanuit een subductiezone ten zuiden en oosten van Bangladesh of door grote breuken nabij de Himalaya. Een studie uit 2016 toont aan dat deze gebieden weer stress opbouwen. Als er nu een vergelijkbare aardbeving plaatsvindt, kan dit 140 miljoen mensen treffen. De laatste grote aardbeving in 1762 veroorzaakte een dodelijke tsunami die Dhaka bereikte. Een andere beving vond waarschijnlijk plaats rond 1140 na Christus.

Uit nieuw onderzoek blijkt dat grote aardbevingen aanzienlijke problemen kunnen veroorzaken. Ze kunnen uitgestrekte gebieden beïnvloeden en langdurige gevolgen hebben. De Gangesrivier loopt dit risico, net als andere rivieren in gebieden waar de aardplaten veel bewegen. Deze rivieren omvatten:

• De Gele Rivier in China
• De Irrawaddy in Myanmar
• De Klamath-, San Joaquin- en Santa Clara-rivieren in de VS
• De Jordaan die door Syrië, Jordanië, de Palestijnse Westelijke Jordaanoever en Israël stroomt

Onderzoekers van verschillende universiteiten, waaronder de Universiteit van Keulen en de Universiteit van Dhaka, hebben aan deze studie meegewerkt. Het onderzoek werd gefinancierd door de Amerikaanse National Science Foundation.