Pogingen om nepnieuws te bestrijden kunnen vertrouwen in betrouwbare bronnen ondermijnen: studie in drie landen

AmsterdamPogingen om valse informatie tegen te gaan met feitencontroles of mediatraining kunnen ertoe leiden dat mensen meer gaan twijfelen aan betrouwbare nieuwsbronnen. Een onderzoek van de Universiteit van Zürich, uitgevoerd met online enquêtes in de VS, Polen en Hongkong, toont dit probleem aan. Grote gebeurtenissen zoals de bestorming van het Capitool, twijfels over vaccins tijdens COVID-19 en de oorlog in Oekraïne hebben de zorgen over de schade van "nepnieuws" doen toenemen.

Uit onderzoek blijkt dat slechts enkele mensen dagelijks valse informatie tegenkomen. Desondanks zijn de zorgen over de impact van nepnieuws toegenomen. Daarom nemen initiatieven voor fact-checking toe. Grote nieuwsmedia zoals BBC en CNN integreren nu fact-checking in hun dagelijkse werkzaamheden. Daarnaast zijn er steeds meer campagnes voor media-educatie om mensen te helpen onderscheid te maken tussen waarheden en onwaarheden.

Onderzoekers van de universiteiten van Zürich, Californië en Warschau voerden drie online enquête-experimenten uit met 6.127 deelnemers. Ze beoordeelden de effectiviteit van drie veelgebruikte strategieën om desinformatie te bestrijden:

• Feitencontrole
• Initiatieven voor mediawijsheid
• Gespecialiseerde nieuwsreportages

Ze onderzochten traditionele strategieën en vergeleken deze met drie nieuwe benaderingen. De nieuwe strategieën waren erop gericht mensen kritisch te laten nadenken over informatie zonder te veel wantrouwen te kweken. Eén van de nieuwe benaderingen legde de nadruk op het begrijpen van politieke vooringenomenheid in nieuwsverslaggeving in plaats van alleen te bepalen of het nieuws waar of onwaar is.

Lees ook:

Vandaag · 07:29

AR-brillen: innovatie voor bredere toepassingen verkennen

Het onderzoek onthulde verrassende resultaten. Zowel oude als nieuwe methoden om mythes te ontkrachten leidden tot meer twijfel bij mensen. Deze twijfel strekte zich ook uit tot waarheden uit betrouwbare bronnen. De nieuwe methoden bleken niet veel beter te zijn dan de oude; ze hielpen mensen iets beter om waarheid van leugen te onderscheiden, maar maakten hen over het algemeen nog steeds meer sceptisch.

Emma Hoes, politiek wetenschapper aan de UZH, gaf aan dat praten over nepnieuws ervoor kan zorgen dat mensen betrouwbare nieuwsbronnen wantrouwen. Betrouwbaar, feitelijk nieuws is cruciaal voor het goed functioneren van democratieën. In veel westerse landen is dit soort nieuws nog steeds vaker aanwezig dan onjuiste informatie. Hoes benadrukte het belang van het vinden van een evenwicht tussen het verminderen van verkeerde overtuigingen en het risico van een toename in algemene twijfel.

Onderzoekers stellen dat we onze aanpak tegen desinformatie moeten aanpassen. Het is essentieel om gedetailleerde strategieën te ontwikkelen en mensen kritisch te leren nadenken over wat ze lezen. Maar we moeten erop letten dat dit hen niet wantrouwig maakt tegenover goede informatie en betrouwbare bronnen.

Grote evenementen en intensievere fact-checking laten zien hoe moeilijk het is om desinformatie te bestrijden. Uit dit onderzoek blijkt dat deze inspanningen ongewenste bijwerkingen kunnen hebben. Mensen kunnen zelfs sceptisch worden over betrouwbare informatie. De uitdaging is om manieren te vinden om het publiek te informeren zonder dat zij het vertrouwen in betrouwbare nieuwsbronnen verliezen.