Klimaatrampen in kaart: droogtegevoeligheid in de Amazone onderzocht door Scott Saleska en Antônio Nobre

AmsterdamOnderzoekers hebben ontdekt welke delen van het Amazonegebied het meest bedreigd worden door klimaatverandering. Ecology-professor Scott Saleska zag vreemde patronen tijdens een grote droogte in 2005. Zijn team gebruikte satellietbeelden en zag een toename van groene groei in het Amazonegebied. Veldonderzoekers zagen echter planten afsterven en bruin worden. Deze tegenstrijdigheid bracht hen in verwarring.

Nieuw onderzoek gepubliceerd in Nature onthult het. Shuli Chen, een promovendus die samenwerkt met Saleska, leidde de studie. Ze werkten samen met Antonio Nobre, een wetenschapper van het Braziliaanse Nationale Instituut voor Ruimteonderzoek. Ze analyseerden twintig jaar aan gegevens van 2000 tot 2020, inclusief belangrijke droogtes in 2005, 2010 en 2015-2016.

Belangrijke bevindingen uit het onderzoek zijn onder andere:

De reactie op droogte verschilt per regio in het Amazonegebied. De lokale omstandigheden en eigenschappen van bomen spelen een rol in hoe ze reageren op droogte. Toegang tot grondwater stelt sommige bomen in staat om tijdens droogtes te blijven groeien.

Het Amazone-regenwoud is twee keer zo groot als India en speelt een cruciale rol in het opnemen van kooldioxide. Onderzoekers ontdekten dat de zuidelijke Amazone in Brazilië vruchtbare grond en kortere bomen had. Bomen in gebieden met ondiep water overleefden droogte beter doordat ze meer zuurstof en zonlicht kregen. Daarentegen deden bomen in gebieden met diep water het minder goed en verkleurden ze bruin.

De noordelijke Amazone, gelegen op het Guiana-schild, heeft minder vruchtbare bodems en hogere bomen. Deze bomen hebben diepe wortels en kunnen droogtes overleven, ongeacht hoe diep de watertafel is. Deze informatie is nuttig voor het maken van natuurbehoud keuzes en het voorspellen van toekomstige klimaateffecten. De Amazone is niet overal gelijk; er zijn verschillende soorten gebieden.

Onderzoekers gebruikten satellietgegevens om de gezondheid van bossen te monitoren. Ze analyseerden niet-klimatologische factoren zoals de grondwatertafel, bodemvruchtbaarheid en boshoogte. Bomen in het zuidelijke Amazonegebied met ondiepe grondwatertafels groeiden beter tijdens droogteperiodes. Daarentegen waren bomen met diepere grondwatertafels afhankelijk van regen en hadden het moeilijker tijdens droge periodes.

Bomen in het noorden van de Amazone passen zich aan de uitdagende omstandigheden aan door diepe wortels te ontwikkelen en langzaam te groeien. Ze zijn beter bestand tegen droogte en kunnen goed overleven in gebieden met minder vruchtbare grond en dieper gelegen waterbronnen.

Het Amazone-regenwoud speelt een cruciale rol in de waterkringloop van de aarde. De Amazone-rivier voert het meeste water af naar de oceaan. Daarboven beweegt echter een enorme hoeveelheid waterdamp in de tegenovergestelde richting. Deze stroom van waterdamp is twee keer zo groot als het water dat door de rivier wordt afgevoerd.

Water verdampt uit de Atlantische Oceaan en verplaatst zich naar het oostelijke deel van het Amazone regenwoud, waar het als regen neervalt. Bomen nemen dit water op en geven het vervolgens weer af aan de lucht. Dit proces herhaalt zich door het hele regenwoud. Bomen in het westelijke deel van het Amazonegebied halen ongeveer de helft van hun water uit bomen die verder naar het oosten staan.

Waterrecycling beïnvloedt de landbouw in andere delen van Zuid-Amerika. Het verwijderen van bomen kan dit systeem schadelijk verstoren. Saleska, een lid van het Wetenschappelijk Panel voor het Amazonegebied, benadrukt dat dit onderzoek essentieel is voor het beschermen van biodiversiteit en ecosystemen. Inzicht in regionale verschillen helpt bij het behoud van belangrijke bossen en ecosystemen.