Dertig roerige jaren: belangrijke momenten onder Loekasjenko's autoritaire heerschappij

AmsterdamAlexander Lukashenko is sinds 1994 de leider van Wit-Rusland. In zijn regeerperiode hebben verschillende belangrijke en controversiële gebeurtenissen plaatsgevonden die de koers van het land hebben beïnvloed. Hier zijn enkele cruciale momenten gedurende zijn leiderschap:

• 1994: Lukashenko wordt president na een verpletterende overwinning in de eerste en enige echt vrije verkiezing van het land.
• 1995: Een referendum herstelt de vlag en het wapen uit het Sovjet-tijdperk. Russisch wordt een officiële taal naast het Wit-Russisch.
• 1996: Minsk Lente protesten ontstaan tegen Lukashenko's autoritarisme. Een nieuw referendum verlengt zijn termijn en vergroot de presidentiële macht. Het parlement wordt ontbonden.
• 1998: Lukashenko beveelt Amerikaanse en Europese ambassadeurs hun verblijven te verlaten. De VS roept zijn ambassadeur terug en Lukashenko krijgt een reisverbod naar de VS en de EU.
• 1999-2000: Belangrijke oppositiefiguren verdwijnen; men vermoedt dat ze zijn vermoord door staatgerelateerde "doodseskaders."
• 2001-2004: Lukashenko wint in 2001 een tweede termijn. In 2004 schaft een referendum de presidentiële termijnlimieten af.
• 2006: Protesten volgen opnieuw na een verkiezingsoverwinning; de politie arresteert meer dan 400 demonstranten.
• 2010: Lukashenko behaalt een vierde termijn. Grote protesten worden met geweld neergeslagen en oppositieleiders worden gevangengezet.
• 2015: Lukashenko wint een vijfde termijn met twijfels over de eerlijkheid van de verkiezingen.
• 2020: Lukashenko wordt herkozen temidden van beschuldigingen van fraude, wat enorme protesten veroorzaakt. Meer dan 35.000 mensen worden gearresteerd. Veel oppositiefiguren vluchten het land uit.
• 2021: Een vlucht wordt gedwongen te landen in Minsk om een blogger te arresteren, wat internationale verontwaardiging en meer sancties veroorzaakt.
• 2022: Russische troepen gebruiken Wit-Russisch grondgebied om Oekraïne binnen te vallen. Een referendum maakt de plaatsing van kernwapens in Wit-Rusland mogelijk.
• 2023: Rusland plaatst tactische kernwapens in Wit-Rusland. Lukashenko grijpt in bij een korte opstand van de Wagner Groep tegen het Russische Ministerie van Defensie.
• 2024: Lukashenko kondigt aan zich kandidaat te stellen voor een zevende termijn.

Lukashenko heeft zijn bewind gehandhaafd door de oppositie steevast het zwijgen op te leggen en een sterke band met Rusland te behouden. In zijn beginjaren veranderde hij nationale symbolen en taalbeleid om Wit-Rusland meer op het Sovjetverleden te laten lijken. De Minsk Lente-protesten van 1996 lieten vroege tekenen van ontevredenheid zien. Desondanks verstevigde hij zijn greep door referenda en grondwetswijzigingen.

Een schokkend aspect van zijn bewind was de verdwijning van oppositieleden in 1999-2000. Onderzoek door de Raad van Europa wees uit dat doodseskaders die aan de staat gelinkt waren, hierin een rol speelden. Deze gebeurtenissen hebben de Wit-Russische politiek ernstig geschaad.

Lukashenko's buitenlandse beleid blijft omstreden. In 1998 zette hij westerse ambassadeurs het land uit, wat leidde tot een reisverbod naar de VS en Europa. In 2021 dwong hij een Ryanair-vlucht te landen om een dissidente blogger te arresteren, wat op veel internationale kritiek stuitte.

Lees ook:

Vandaag · 04:12

Johannesburg overweegt straatnaam ter ere van Leila Khaled

Thuis wordt zijn herverkiezing vaak als frauduleus bestempeld, vooral in 2020, wat leidde tot maandenlange protesten en een harde repressie. Ondertussen bagatelliseerde Lukashenko de dreiging van COVID-19 door het een "psychose" te noemen, wat het publiek nog bozer maakte.

Belarus heeft een belangrijke rol gespeeld in de wereldpolitiek. Het heeft bemiddeld bij gesprekken om de gevechten tussen Oekraïne en door Rusland gesteunde rebellen in 2014 en 2015 te stoppen. Echter, de recente steun aan Russische militaire acties in Oekraïne en de acceptatie van Russische kernwapens op zijn grondgebied hebben internationale zorgen gewekt.

In 2024 streeft Loekasjenko naar een zevende termijn. Ondanks dat hij enkele politieke gevangenen heeft vrijgelaten, zitten er nog veel vast, waaronder Nobelprijswinnaar voor de Vrede Ales Bjaljatski. Zijn banden met internationale groeperingen zoals de Wagnergroep tijdens hun conflict met Rusland benadrukken zijn vaak controversiële leiderschapsstijl.

Alexander Loekasjenko leidt Belarus al dertig jaar. Hij combineert een verlangen naar Sovjettijden met strikte controle en een voortdurende strijd tegen tegenstanders, zowel binnen als buiten het land. Zijn regeerperiode heeft het politieke landschap in Belarus ingrijpend veranderd, met zowel positieve als negatieve gevolgen.