Nieuw onderzoek weerlegt ecocide-theorie over Paaseiland: bewijs wijst op duurzame praktijken

AmsterdamRond 1.000 jaar geleden voeren de Polynesiërs over de Stille Oceaan en vestigden zich op het afgelegen eiland Rapa Nui, beter bekend als Paaseiland. Daar bouwden ze tal van grote stenen beelden, de zogenaamde moai. Het gangbare verhaal vertelt dat zij hun hulpbronnen overmatig gebruikten, wat tot grote problemen leidde. Volgens deze theorie werd de bevolking te groot, hakten ze te veel bomen om, doodden ze veel zeevogels en raakte de bodem uitgeput. Hierdoor zou hun samenleving zijn ingestort en zouden er slechts enkele duizenden mensen over zijn gebleven toen de Europeanen in 1722 arriveerden.

Een nieuwe studie weerlegt eerdere ideeën. Onderzoekers stellen dat de Rapa Nui bevolking nooit tot onhoudbare niveaus is gegroeid. Ze ontdekten manieren om hun beperkte middelen te beheren en hielden hun bevolkingsaantal eeuwenlang klein en stabiel. Een belangrijke methode was het gebruik van "rots tuinen" om zoete aardappelen te verbouwen, die een hoofdonderdeel van hun dieet vormden.

De studie onderstreept de volgende punten:

• Bewijs uit rotstuinen suggereert dat de bevolking kleiner was dan eerder geschat.
• Rotstuinen waren een effectieve manier om voedzame gewassen zoals zoete aardappelen te verbouwen.
• De kolonisten beheerden hun middelen zorgvuldig en duurzaam.
• Het eiland had een uitdagende omgeving, wat slimme aanpassingen vereiste.

Onderzoekers bestudeerden vijf jaar lang de rotstuinen op het eiland. Met behulp van machine learning analyseerden ze satellietbeelden, die gebieden met meer bodemvocht en stikstof identificeerden. Ze ontdekten dat de rotstuinen slechts ongeveer 76 hectare van het eiland beslaan. Dit gebied zou rond de 2.000 mensen kunnen voeden, mits ze enkel zoete aardappelen eten.

De eilandbewoners haalden 35% tot 45% van hun voeding uit de zee. Daarnaast verbouwden ze minder voedzame gewassen zoals bananen, taro en suikerriet. Met deze voedselbronnen kon het eiland ongeveer 3.000 mensen voeden. Dit komt overeen met het aantal inwoners toen de Europeanen arriveerden.

Vroege schattingen gaven aan dat rotstuinen 10% van het eiland bedekten. Een studie uit 2013, gebaseerd op satellietbeelden, schatte dat de dekking tussen de 2,5% en 12,5% lag. Een andere studie uit 2017 toonde aan dat ongeveer 7,700 hectare, of 19% van het eiland, geschikt was voor de teelt van zoete aardappelen. Deze schattingen leidden tot bevolkingsramingen van wel 17.500 tot 25.000 mensen.

Carl Lipo, archeoloog en mede-auteur van het onderzoek, stelt dat de theorie van grootschalige bevolkingsverschuivingen steeds minder wordt geaccepteerd door deskundigen. Radiokoolstofdatering van artefacten en menselijke resten toont geen bewijs van grote bevolkingsaantallen. Lipo vermeldt dat het leven van de eilandbewoners gekenmerkt werd door veel zware arbeid. Het breken van stenen was een belangrijk onderdeel van hun dagelijkse bezigheden.

Rapa Nui telt nu bijna 8.000 inwoners en trekt jaarlijks zo’n 100.000 toeristen. Hoewel het meeste voedsel van buitenaf komt, verbouwen sommige mensen nog steeds zoete aardappelen in de oude tuinen. Dit werd tijdens de lockdowns van de Covid-pandemie gebruikelijker vanwege de beperkte import. Enkele inwoners zijn ook begonnen met landbouwmethoden van het vasteland, zoals ploegen en het gebruik van chemische meststoffen. Echter, Lipo waarschuwt dat deze technieken misschien niet duurzaam zijn en de dunne bodemlaag kunnen beschadigen.

Seth Quintus, een antropoloog aan de Universiteit van Hawaii, ziet Rapa Nui als een voorbeeld van hoe mensen zich aanpassen aan moeilijke omstandigheden. Hij benadrukt dat het leven op het droge, afgelegen en eeuwenoude Rapa Nui zeer uitdagend was. De nieuwe studie biedt inzicht in hoe de eilandbewoners erin slaagden te overleven.